DEYİM AKTARMALARI
Bir sözün benzerlik ilgisi kullanılarak başka bir sözün yerine kullanılmasına denir. Deyim aktarmaları nitelik aktarmaları olarak da adlandırılır.
Deyim aktarmaları şu şekillerde yapılır:
İnsandan doğaya aktarma
İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklar için kullanılmasıdır.
örnek:
Kel tepeler,
sobanın dirseği,
geminin burnu,
bardağın ağzı…
Güneş neşeyle gülümsüyordu.
Uzun süre kızgın dalgaları izledi.
Doğadan insana aktarma
Doğaya ait özelliklerin insan için kullanılmasıdır.
Örnek:
Çok sert bir müdürümüz var.
Onun ne tilki olduğunu bilmezsin sen.
Soğuk şakalar yapmanı istemiyorum.
Önerilerimin çoğunu sıcak karşıladılar.
Duyudan duyuya aktarma
Bir duyu organına ait özelliklerin başka duyu organları için kullanılmasıdır.
Örnek:
Kadife sesli sanatçı
Keskin kömür kokusu
Acı bir fren sesi
Tatlı bir söz
Doğadan doğaya aktarma
Doğadaki varlıklardan birine ait özelliklerin doğadaki başka bir varlığa aktarılmasıdır.
Örnek:
Su, taşların arasından kırışarak akıyordu.
Bu animasyonda hava bükücüsü bir karakter var.
Taşlar erir hasretiyle dağların.
DOLAYLAMA
Bir varlığın adı yerine onu ifade edecek en az iki sözün kullanılmasıdır.
- Çirkin kral (Yılmaz Güney)
- Yavru vatan (Kıbrıs)
- Ana vatan (Türkiye)
- Ulu önder (Atatürk)
- Büyük kurtarıcı (Atatürk)
- Minik serçe (Sezen Aksu)
- Meşin yuvarlak (futbol topu)
- File bekçisi (kaleci)
- Kara elmas (kömür)
- Beyaz altın (pamuk)
- Aptal kutusu (televizyon)
- Sihirli kutu (televizyon)
- Bacasız sanayi (turizm)
- Altın boynuz (Haliç)
- Ormanlar kralı (aslan)
- Beyaz perde (sinema)
- Kültür başkenti (İstanbul)
GÜZEL ADLANDIRMA
Söylenmesi hoş karşılanmayan ya da batıl inançlardan dolayı uğursuzluk getireceğine inanılan sözlerin yerine başka sözler kullanmaktır. Dolaylamaya benzer bir kullanıma sahiptir.
- Uğurlu kuş (baykuş)
- Ölüm (son yolculuk)
- Verem (ince hastalık)
- Tuvalet (ayak yolu, yüz numara)
- Cin, peri (iyi saatte olsunlar)
YILMAZ ELGÜN
