İYİ BİR CÜMLENİN NİTELİKLERİ
Duruluk
Bir cümlede sözcüklerin ya da eklerin gereksiz kullanılmamasıdır. İçinden bir sözcük çıkarıldığında anlamca daralan cümle duru bir cümle değildir.
Duruluk ilkesine uymayan ve anlatım bozukluğuna yol açan etkenleri incelemek için aşağıdaki başlıklara tıklayabilirsiniz.
Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümlede kullanılması
Cümleye katkısı olmadığı hâlde ek kullanılması
yardımcı eylemin gereksiz kullanılması
Açıklık
Bir cümleden tek anlamın çıkmasıdır. Açık cümlelerden herkes aynı anlamı çıkarır çünkü açık cümlelerin anlamları nettir. Bir cümlenin anlamca açık olmasını engeller, anlatım bozukluğuna neden olur.
Aşağıdaki bağlantılara tıklayarak açıklığı bozan etkenleri inceleyebilirsiniz.
Anlamca çelişen sözlerin aynı cümlede kullanılması
Bir sözcüğün yanlış yerde kullanılması
gerektiği hâlde virgül kullanılmaması
Yalınlık
Sözün süsten arındırılarak söylenmesidir. Sanatlı söyleyiş özentisinden doğan gereksiz uzatmalar, cümleye anlamca katkısı olmayan sözlerin kullanılması cümlenin yalın olmasını engeller.
Özgünlük
Özgünlük en kısa söyleyişle taklitçi olmamaktır. Başka örneklere benzememek, kendine has olmak özgünlüğün temel koşullarıdır.
Doğallık
Duygu ve düşüncelerin içten geldiği gibi söylenmesidir. Doğallık özentili söyleyişten uzak durmayı, samimi olmayı gerektirir.
Akıcılık
Bir yazının, okuru saracak derecede sürükleyici olmasıdır. Akıcı yazılarda cümleler dil ve düşünce bağlantısına dikkat edilerek yazılır. Bir cümle anlamsal açıdan öncekini tamamlarken sonraki cümlenin söylenmesine düşünsel zemin hazırlar. Okurların bir yapıtı ellerinden bırakmak istememeleri o yapıtın akıcı yazıldığının kanıtı sayılır.
Doğruluk
Cümlelerin dilbilgisi kurallarına uygun biçimde kurulmasıdır. Doğru kurulmuş bir cümlede sözcükler ve deyimler yerli yerinde kullanılır, öge eksikliği bulunmaz.
Aşağıdaki başlıklara tıklayarak doğruluk ilkesini bozan etkenleri inceleyebilirsiniz
Bir sözcüğün yanlış anlamda kullanılması
Ata sözü ve deyimlerin doğru kullanılması
yapım ekinin yanlış kullanılması,
tamlamaların doğru kurulmaması,
cümle ögelerinden birinin eksik bırakılması
bir cümlenin doğru kurulmadığını gösterir. Bu yanlışlar aynı zamanda anlatım bozukluğu sayılır.
YILMAZ ELGÜN
